Trên khắp các huyện vùng cao tỉnh Lào Cai, trên các bản làng cheo leo, giữa mây mù, sương giá khắc nghiệt, những người phụ nữ dân tộc nơi đây vẫn tảo tần, chăm chỉ lao động, sản xuất để bảo đảm cuộc sống, chăm lo cho gia đình.
Người Xá Phó ở Lào Cai sống tập trung chủ yếu ở một số xã: Phú Nhuận, Gia Phú (Bảo Thắng); Kim Sơn (Bảo Yên); Nậm Sài (Sa Pa); Hợp Thành (thành phố Lào Cai). Họ có đời sống kinh tế gắn liền với sản xuất nông nghiệp, bởi vậy đã hình thành nên một tập quán riêng trong đời sống hằng ngày với nhiều nét văn hóa mang đặc trưng của dân tộc mình.
Trong ngày đầu Xuân, đồng bào Mông ở các huyện vùng cao Lào Cai thường mở hội Gầu tào (hội đạp núi) cầu mong một năm mới mưa thuận, gió hòa, mọi người mạnh khỏe, mùa màng bội thu. Hội cũng là cách mở rộng kết giao trong sinh hoạt cộng đồng.
Lễ hội Say Sán ở xã Thải Giàng Phố (Bắc Hà) thường diễn ra từ ngày 12 đến 14/2 (tức mùng 3 - 5 Tết). Đây là lễ hội truyền thống, mang nhiều nét văn hóa độc đáo của cộng đồng người Mông trên vùng cao Bắc Hà.
Hàng ngàn đồng bào dân tộc vùng cao huyện Sa Pa (Lào Cai) và đông đảo du khách háo hức tham dự lễ hội hát giao duyên của người Dao ở Tả Phìn ngày 15 tháng Giêng.
Càng về khuya, đêm Sải Duồn càng lạnh nhưng trong căn nhà ông Tẩn Duần Phú (trưởng dòng họ Tẩn), tiếng trống, tiếng chiêng mỗi lúc càng trở nên dồn dập, cuốn hút hơn. Bếp lửa rực hồng như nhảy múa theo tiếng nhạc. Mấy thầy cúng và hàng chục thanh niên người Dao đỏ cuốn vào những điệu nhảy, xung quanh là tiếng hò reo, cổ vũ của mọi người.
Sau khi được làm lễ, với đôi chân trần, những người đàn ông Dao đỏ tham gia nhảy lửa, trong phút thăng hoa xuất thần họ nhảy bật lên bằng cả hai chân và lao vào giữa đống lửa cháy rừng rực, đống than bừng sáng phủ trùm lên người. Nhưng điều kỳ lạ là chẳng có ai bị bỏng chân tay, cháy quần áo. Đó là Lễ nhảy lửa độc đáo của người Dao đỏ xã Nậm Đét (Bắc Hà) được tổ chức vào ngày 19/2 (tức 10 tháng Giêng).
Giấy bản là một vật phẩm mang nhiều sắc thái tâm linh không chỉ của người Dao mà của nhiều tộc người khác trên địa bàn tỉnh Lào Cai bởi thường được dùng vào dịp cúng lễ, nhất là dịp Tết và mùa lễ hội đầu năm.
Càng đến gần Tết, chợ phiên Bắc Hà – phiên chợ đậm chất nguyên sơ của vùng cao càng thêm nhộn nhịp. Không chỉ người dân địa phương về sắm tết mà cả khách du lịch trong và ngoài nước cũng đến tham quan.
Cứ mỗi độ xuân về, đồng bào người Mông, Dao, Hà Nhì lại náo nức xuống chợ. Khác hẳn với những phiên chợ thường ngày, chợ Tết ở vùng cao đông vui như ngày hội. Người bán, người mua lúc nào cũng tấp nập.
