Mùa cốm ở Lào Cai
Đến với bản người Giáy ở Tả Van (Sa Pa), Quang Kim (Bát Xát) hay tại các bản người Tày ở Nghĩa Đô (Bảo Yên), Bắc Hà, Văn Bàn vào tháng 9, tháng 10, du khách sẽ có cơ hội được thưởng thức món cốm thơm ngon, mềm dẻo.Nếu như ở nhiều địa phương, nghề làm cốm đang dần bị mai một thì tại Lào Cai, Hội cốm (ăn mừng cơm mới) đã trở thành nét đẹp văn hóa ẩm thực được duy trì và tiếp nối của các dân tộc vùng cao. Vào trong làng bạn sẽ được tận mắt chứng kiến không khí rộn rã của mùa làm cốm. Nhà nhà đều vang lên tiếng chày giã cốm, cả làng giã cốm tạo thành âm hưởng độc đáo mang đậm bản sắc núi rừng. Mùi thơm của cốm cũng lan tỏa khắp xóm làng. Một mùi thơm đặc trưng chỉ có vào mùa cốm.
Lúa được chia thành nắm nhỏ, tách hạt.
Khi thóc vừa độ chín được mang ra đổ vào chiếc máng làm từ thân cây gỗ to được khoét rỗng dài khoảng 1,5 - 2m. Đợi hạt thóc nguội họ bắt đầu cho thóc rang vào cối đá và giã. Mỗi cối thường có 2 đến 3 người cùng giã. Tiếng chày nhịp nhàng dâng lên hạ xuống như bản nhạc của núi rừng. Khi lớp vỏ trấu đã bung ra, họ đổ vào mẹt sẩy cho vỏ trấu bay đi, rồi vò đều, sau đó lại tiếp tục giã. Vừa giã vừa đảo không để cốm bết dính vào nhau. Công đoạn giã, vò, sàng sẩy được tiếp tục đến khi không còn vỏ trấu nào bám vào hạt cốm nữa thì coi như hoàn tất.
Sau khi thành cốm, những hạt cốm đầu tiên là lễ vật dành dâng lên bàn thờ tổ tiên như thành quả của một vụ mùa mới. Trong ngày này, từ cốm đồng bào còn chế biến được rất nhiều món ăn ngon như cốm rang phồng, cháo cốm vịt, cốm lửng, xôi cốm trộn lạc hoặc thịt ba chỉ băm cùng hành lá, bánh cốm ép đường tạo nên những hương vị ẩm thực riêng biệt.
Đối với người Giáy ở Sa Pa, Bát Xát, người Tày ở Bảo Yên, Bắc Hà, Văn Bàn, Tết cơm mới không chỉ là dịp để con cháu tỏ lòng biết ơn ông bà tổ tiên, dâng lên tổ tiên những thành quả đầu tiên của vụ mùa mà ý nghĩa lớn nhất đó là ngày mà người dân được nghỉ ngơi, vui vẻ hưởng những thành quả lao động của mình sau một vụ mùa vất vả.
Mùa cốm ở Lào Cai chỉ kéo dài khoảng vài ba chợ phiên trước khi bước sang mùa gặt tháng 10. Đây không chỉ là nét đẹp văn hóa cần được gìn giữ và phát huy mà còn góp phần giúp người dân cải thiện cuộc sống từ chính đặc sản quê hương./.