Những tục lạ trong tết nguyên đán cổ truyền của đồng bào các dân tộc thiểu số Lào Cai
Trong lễ tết nguyên đán cổ truyền đón mừng năm mới, đồng bào các dân tộc thiểu số tỉnh Lào Cai có nhiều tục lạ và nét văn hóa phong phú, đa dạng, phản ánh sắc thái văn hóa tộc người.Người Tày ở Minh Lương (Văn Bàn): Trong ba ngày tết đều kiêng ăn thịt chó, thịt vịt; không nhặt rau, không quét nhà, rửa bát. Theo quan niệm của đồng bào là để tránh vận hạn gia đình không gặp may mắn; mọi của cải, gia tài lao động làm ra sẽ bị phân tán, thất lạc không tích lũy được để làm giàu.
Đặc sản ngày tết của người Giáy.
Người Giáy ở Mường Hum (Bát Xát): Trong ngày tết làm bánh chưng, bánh bỏng, bánh khảo xếp thành hình trái núi để thờ cúng tổ tiên với ý nghĩa ca ngợi công lao tổ tiên lớn như trái núi, là biểu tượng văn hóa đẹp trong đời sống tín ngưỡng của đồng bào.
Người Mông ở Bản Phố (Bắc Hà): Sáng mùng một tết kiêng không gọi nhau dậy để tránh bệnh tật ốm đau. Nam giới dậy nấu cơm, cho gà vịt ăn, không được huýt sáo. Đặc biệt, đêm 30 tết thì rải lá chuối trên bếp lò tránh cho bếp lò bị ướt. Theo quan niệm của đồng bào, nếu bếp lò bị ướt thì sẽ đem “giông” đến cho gia đình và năm đó cả gia đình sẽ gặp “tai bay vạ gió”, mùa màng thất thu, tài lộc mất mát. Các đêm từ mùng 1 đến mùng 3 tết, thầy cúng tổ chức nhảy đồng cho thanh niên nam nữ; đến đêm thứ ba thì đem giấy bản cuốn thành ống châm lửa đốt thổi xung quanh người nhảy cầu để tránh cho họ mọi điềm gở, điều xấu xảy ra; cầu cho thế hệ trẻ nối tiếp cha ông lao động sản xuất, xây dựng hạnh phúc gia đình,… được thuận buồm xuôi gió.
Đối với người Dao: Người Dao Tuyển ở Làng My, Xuân Quang (Bảo Thắng) ngày tết lại ăn chay, không ăn thịt; chỉ ăn các loại rau xanh, bánh trái.
Người Dao Họ ở Khe Mụ, Sơn Hà (Bảo Thắng) chỉ ăn cỗ tết chính vào chiều 30 tháng chạp, các ngày tết chỉ vui chơi, tổ chức các trò chơi dân gian và thăm hỏi chúc sức khỏe năm mới.
Người Dao Đỏ ở Dần Thàng (Văn Bàn), Dền Sáng (Bát Xát): sáng mùng một tết, các gia đình chuẩn bị dao, cuốc đi lên rừng, nương rẫy “lao động” khai xuân. Khi về mang theo hai hòn đá để ở chân bàn thờ với quan niệm là mang vàng bạc, của cải về nhà.
Người Hà Nhì ở Ý Tý (Bát Xát): Đêm 30 tết có tục nhổ trộm tỏi nhà hàng xóm để hái lộc đầu xuân. Sáng mùng một tết, kiêng không ra khỏi nhà và không sang chơi nhà người khác. Do đó, họ cũng không thích người khác vào nhà mình vì theo quan niệm là mang những tai họa, điều xấu vào. Như vậy, không ai đón khách vào nhà chơi trong ngày mùng một tết. Đó là một tập tục mà các quý khách, cán bộ công tác tại vùng đồng bào cần biết để phòng tránh trong quan hệ ứng xử ngày tết.
Người Tu Dí: Ngày mùng một tết, đồng bào cũng ăn chay như bánh khoải, đậu phụ, lạc rang, rau xanh; đặc biệt kỵ việc đổ nước điếu thuốc lào ra nhà, làm đổ các đồ vật trong nhà tránh làm ô uế và tan gia bại sản gia đình.
Người Phù Lá ở Lùng Phình (Bắc Hà): Ngày mùng một tết đồng bào không ăn bánh, theo quan niệm nếu ăn thì người nấu nướng thổi lửa dễ bị bén cháy quần áo; không phơi quần áo phòng tránh gà con dễ bị quạ mổ ăn thịt. Ngày mùng hai tết phải cúng thờ thần rừng ở ngõ trước mới làm lễ cúng gia tiên.
Người La Chí: Chiều 30 tết đồng bào hái 12 lá rau cải tượng trưng cho 12 tháng đem luộc nguyên cả lá chấm ăn, với quan niệm làm như vậy năm sau rau sẽ tốt hơn. Ngày mùng một tết, không hái và mang rau xanh vào nhà, đồng thời cũng không ăn rau xanh, chỉ ăn thịt lợn…