Ngát hương Lùng Chù
Một công đoạn làm hương.
Bà Sùng Thị Sua, thôn Lùng Chù, xã Thải Giàng Phố (Bắc Hà) kể với chúng tôi về nghề truyền thống của dân tộc mình. Bà Sua thạo việc làm hương từ khi còn nhỏ. Hơn 50 năm làm nghề, hương thành phẩm của gia đình bà luôn được khách hàng ưa chuộng, tìm tới tận nhà đặt. Những ngày giáp Tết, chồng, con trai đi rừng cả ngày để kiếm nguyên liệu, còn bà và con dâu ở nhà chẻ que hương, phơi cho được nắng. Khi đã chuẩn bị đủ nguyên liệu, cả nhà cùng làm, chuẩn bị cho ngày chợ phiên.
Bà Sua tâm sự: Dù được làm thủ công, không được đóng bao gói đẹp mắt nhưng nhờ kinh nghiệm từ cha ông truyền lại và những nguyên liệu tự nhiên nên hương cháy rất đượm, toả hương thơm đặc trưng. Nguyên liệu làm hương của đồng bào khá đơn giản, gồm tre hoặc vầu, gỗ mục và cây Pờ le. Sau khi gỗ mục và vỏ cây Pờ le được phơi khô, sẽ cho vào cối giã nhỏ thành bột mịn gọi là bột hương. Que hương được nhúng nước rồi lăn vào bột, lặp lại 5 lần như vậy, sau đó mang ra phơi nắng sẽ được hương thành phẩm.
Bà Sua cho biết thêm: Quá trình nhúng nước, lăn que hương vào bột chỉ được làm 5 lần, nếu thực hiện thiếu hoặc nhiều hơn, hương sẽ không cháy. Đặc biệt, cây Pờ le là nguyên liệu không thể thiếu cũng không thể thay thế, được dùng như chất kết dính và tạo mùi thơm riêng biệt cho những bó hương của đồng bào.
Gia đình ông Thào Seo Dua cũng đang tất bật cho những mẻ hương ngày cuối năm. Hôm nay, chỉ có ông Dua ở nhà, tranh thủ ngày nắng phơi khô gỗ mục, vợ và con trai đã đi rừng chặt tre, tìm cây Pờ le. Ông Dua cho biết: Nhà có con trai lớn, biết đi xe máy, nên chở được hương đi bán dưới chợ huyện hoặc bán buôn cho cửa hàng ở các huyện khác. Hương làm ra phải bán ngay, để lâu sẽ bị ẩm. Dịp giáp Tết, hương được làm với số lượng lớn gấp đôi ngày thường, khoảng 100 bó/tuần.
Thôn Lùng Chù có 30 hộ dân thì 27 hộ biết nghề làm hương. Lòng yêu nghề mà tổ tiên truyền lại là động lực chính giúp ông duy trì việc làm hương đến ngày hôm nay./.