Thắng cảnh Động Hàm Rồng - Mường Khương
Sở dĩ được gọi là động Hàm Rồng vì theo truyền thuyết và những câu chuyện dân gian kể lại, vào những ngày thời tiết thay đổi, nơi đây lại xuất hiện một con rồng to trú ngụ trong hang, vì vậy người dân đặt tên cho động này là động Hàm Rồng. Còn ngọn núi Hàm Rồng khi nhìn từ xa trông giống như cái miệng khổng lồ ngước lên trời. Tương truyền đó là đầu rồng hóa đá.
Đường đến động Hàm Rồng, đi men theo dòng suối Tùng Lâu, quanh năm uốn mình trên khe núi và tạo thành dòng thác “Pao Tủng” – một thắng cảnh tuyệt diệu của vùng đất Mường Khương.
Nhũ đá óng ánh (nguồn dulichtaybac.vn)
Cửa động Hàm Rồng với chiều rộng hơn 6m, vòm cao 5m nên việc vào tham quan rất thuận tiện, dễ dàng. Sâu vào trong động có nhiều nhũ đá màu ánh bạc trong suốt, đan xen nhau, tạo thành bức màn gió óng ánh phản chiếu. Hai bên vách động là những nhũ thạch với đa dạng hình thù khác nhau, như hình con dê đang ăn cỏ, con chim đang bay lượn, những ô ruộng bậc thang, các nông cụ sản xuất và những chiếc bàn, chiếc ghế. Giữa hang động là khối hình trụ tròn có đầu giống ông bụt với khuôn mặt phúc hậu, hiền lành; có chỗ trông như bàn cờ tiên hay cửa buồng của công chúa... Càng vào sâu trong hang động, cảnh vật càng uy nghi lộng lẫy, đa sắc màu. Bên cạnh đó, động Hàm Rồng còn chứa đựng nhiều yếu tố dân gian phong phú và hấp dẫn, phản ánh đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng các dân tộc huyện Mường Khương.
Những khối đa dạng hình thù (nguồn dulichtaybac.vn)
Động Hàm Rồng bao gồm 4 hang: Hang Lũng Pâu thuộc xã Tung Chung Phố, nằm sâu trong lòng dãy núi đá vôi sừng sững. Đây chính là nơi phát hiện ra trống đồng Pha Long nổi tiếng, có niên đại cách đây gần 4.000 năm.
Hang Nắm Oọc thuộc xã Nấm Lư có nhiều nhũ đá, tượng bụt kỳ ảo. Hàng năm, người Nùng và một số thôn, bản khác trong vùng thường tổ chức các lễ hội dân gian đặc sắc của dân tộc mình.
Hang Mười Ngựa thuộc xã Tả Ngải Chồ. Nơi đây từng là địa bàn hoạt động của bọn phỉ Châu Quang Lồ, tay sai của thực dân Pháp. Đã bị quân dân địa phương và bộ đội tiêu diệt nhằm góp phần giải phóng khu Pha Long năm 1952.
Khu hang động Cao Sơn nằm ẩn mình trong lòng dãy núi đá vôi cao chót vót. Bên trong hang có rất nhiều nhũ đá hình dạng đẹp mắt, trông giống như những ô ruộng bậc thang và các nông cụ sản xuất... Thời kỳ chống Pháp, đây còn là căn cứ hoạt động cách mạng ở Mường Khương và là khu vực phòng thủ an ninh - quốc phòng bảo vệ vững chắc biên cương tổ quốc thời kỳ đất nước đổi mới.
Động Hàm Rồng không chỉ có giá trị rất lớn về du lịch, địa chất, thẩm mỹ mà còn là nguồn cảm hứng sáng tạo nghệ thuật cho nhiều họa sỹ, nhiếp ảnh gia. Đến với động Hàm Rồng, du khách sẽ có một hành trình du lịch thú vị, thỏa mãn chiêm ngưỡng phong cảnh hữu tình của núi rừng, sông suối tự nhiên, khám phá vẻ nguyên sơ ẩn chứa trong quần thể hang động, cùng nhiều nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc huyện Mường Khương nói riêng và tỉnh Lào Cai nói chung.
Động Hàm Rồng được công nhận là Di tích danh thắng cấp Quốc Gia tháng 4 năm 2003./.